Sacchetti Antoni (1790–1870), dekorator teatralny, malarz panoram. Ur. 8 I w Wenecji w rodzinie dekoratorów teatralnych. Najbardziej znany był jego ojciec Lorenzo (1759–1836), dekorator teatralny, malarz wnętrz, architekt, profesor architektury w Akademii Weneckiej. S. jak głosi legenda urodził się w pracowni ojca, który też uczył go zapewne przyszłego zawodu.
Pierwsze informacje o działalności S-ego pochodzą z r. 1813. Przebywał wówczas w Brnie, gdzie malował dekoracje dla tamtejszego teatru. Już wtedy interesowały go zaczynające wchodzić w modę panoramy i dioramy. Możliwe, że (wedle pamiętnika K. Skibińskiego) S. w l. 1813 i 1816 krótko przebywał w Warszawie. W r. 1818 przeniósł się z Brna do Pragi, gdzie objął stanowisko dekoratora w Stanowym (Stavovskim) Teatrze, w którym pracował do r. 1828. W r. 1823 przebywał w Kaliszu, gdyż z t. r. pochodził (zaginiony w czasie drugiej wojny światowej) rysunek rynku w tym mieście, sygnowany literami A. S. (wiadomość za Z. Batowskim).
W kwietniu 1829 S. przyjechał do Warszawy na dłużej i w salach redutowych Teatru Narodowego przy pl. Krasińskich otworzył «gabinet panoramiczny» zwany także «topograficznym». «Gabinet» cieszył się wielkim powodzeniem wśród mieszkańców miasta, którzy w ciągu kilku miesięcy oglądali tam dość często zmieniane panoramy: Konstantynopola, Pragi, Triestu, Istrii, wybuchu Wezuwiusza, okolic nad Elsterą pod Lipskiem, gdzie zginął ks. Józef Poniatowski, widoku «uczty dla ludu» wydanej w Warszawie dla upamiętnienia koronacji Mikołaja I na króla Polski w r. 1825, zdobycia Silistrii przez wojska rosyjskie, dioramę Neapolu i in. W r. 1829 teatr warszawski zamówił u S-ego czternaście dekoracji do melodramatu F. Raimunda „Chłop milionowy czyli dziewczyna z świata czarownego”. Premiera odbyła się 26 XI t.r. i stała się olbrzymim sukcesem dekoratora. Niebawem też powierzono mu drugą pracę – siedem dekoracji do opery D. Aubera „Niema z Portici”, której premierę dano 15 I 1831. «Dekoracje p. Sacchettiego godne najpierwszych teatrów Europy» – oceniła prasa. Niedługo potem artysta opuścił niespokojną, powstańczą Warszawę, w l. 1831–4 przebywał w Dreźnie, Wiedniu i Berlinie, gdzie malował dekoracje i kurtynę dla tamtejszego teatru. W r. 1835 pojawił się w Kaliszu; tu również namalował kurtynę, przedstawiającą widok Wyspy Łabędziej pod Berlinem oraz przygotował nowe dekoracje dla przebudowanego właśnie teatru miejskiego. W tym samym czasie, dla uczczenia pobytu cara i króla pruskiego w Kaliszu, uwiecznit na siedmiu obrazach olejnych rewię wojskową daną na ich cześć. Otrzymał za nie brylantowy pierścień od cara. W październiku t.r. powrócił do stolicy, gdzie powierzono mu funkcję stałego dekoratora Warszawskich Teatrów Rządowych. W malarni Teatru Wielkiego pracował odtąd przez 35 lat.
Do najwybitniejszych osiągnięć S-ego w zakresie dekoracji teatralnych należały dekoracje do oper: G. Meyerbeera „Robert Diabeł” (1837), Aubera „Koń spiżowy” (1839) i „Jezioro wieszczek” (1843), G. Spontiniego „Ferdynand Kortez” (1845), do baletu J. Corally’ego „Willidy” (1848), do oper: G. Verdiego: „Hernani” (1858), „Rigoletto” (1853) i „Trubadur” (1854), G. Rossiniego „Carlo il Temerario” (1855), do dramatu G. Sand „Mauprat” (1856), do opery F. Halevy’ego „Żydówka” (1857). Zachwycano się pomysłowością dekoracji S-ego, ich bezbłędną perspektywą, wyczuciem koloru, precyzją szczegółów i doskonałością rysunku. Nazywano go «sprawcą złudzeń dochodzących do oczarowania». S. udoskonalił sztukę operowania światłem. Malował dekorację do warszawskich premier oper Stanisława Moniuszki „Halki” i „Flisa” (1858), które widzowie przyjęli entuzjastycznie. Na premierze (1 I) „Halki” S-ego wywołano sześć razy, tj. tyle co kompozytora. Stał się więc współtwórcą pierwszych sukcesów opery narodowej. Wprawdzie w r. 1862, czy też 1865 – jak podają inni – przeszedł na emeryturę, ale pracował dalej. W r. 1865 wykonał dekorację do opery „Faust” Ch. Gounoda, a w r. 1867 do „Rybaka z Palermo” L. Grossmana. W r. 1869 przygotował do opery Moniuszki „Paria” pięć dekoracji. Były to ostatnie, jakie namalował (premiera 11 XII). Przez wiele lat S. współpracował z dekoratorem Józefem Hilarym Głowackim. Do uczniów S-ego należeli: Ludwik Krudaszewski, Michał Groński, Władysław Aleksander Małecki, Adam Malinowski i Seweryn Uziębło.
S. «fizjonomię miał sympatyczną, czoło inteligentne, włosy długie, białe […] nosił długi granatowy surdut, podpierał się bambusem» – pisano we wspomnieniu pośmiertnym. Notatki na szkicach robił mieszając włoski z niemieckim, nie wiadomo więc, czy mówił po polsku. Uważano go za zamożnego, niektórzy za skąpego. Posiadał dom przy ul. Świętokrzyskiej nr 1332. W r. 1844 mieszkał w pałacu Banku Polskiego (d. Łubieńskich) przy ul. Marszałkowskiej 69.
Po śmierci ukochanej żony, wiedenki Teresy z Rathów (zm. 13 XI 1869), S. podupadł na zdrowiu. Zmarł 15 IV 1870. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w kwaterze 181, rz. 4. Nagrobek artysty i jego żony wystawili siostrzeńcy i siostrzenica, gdyż S. dzieci nie miał. Znaczny majątek i bogate zbiory (m. in. zbiór obrazów i dużą bibliotekę) pozostawił dalszej rodzinie.
S. wykonał dla teatrów polskich ok. 300 dekoracji, ponadto znaczną liczbę rysunków pomocniczych i projektów dekoracji. Malował także obrazy sztalugowe. Wiele dekoracji S-ego znajdowało się w magazynach Teatru Wielkiego, do czasu jego przebudowy w r. 1890. Wtedy prawie wszystkie zniszczono (przemalowano?), gdyż zmieniono parametry sceny. Do naszych czasów nie dotrwała żadna dekoracja. W zbiorach Muz. Narodowego w Krakowie znajduje się oryginalna makieta dekoracji sali gotyckiej wykonana przez S-ego. Liczne jego rysunki – w tym projekty dekoracji oraz panoramę Warszawy widzianą z dachu Teatru Wielkiego – przechowuje dział Rysunków Polskich Muz. Narodowego w Warszawie, zaś obraz olejny przedstawiający cytadelę warszawską po pożarze – Muz. Historyczne m. Warszawy. Niektóre dekoracje S-ego znane są z 5 fotografii Karola Beyera (zm. 1877), reprodukowanych w „Życiu Teatru” (1926 nr 7). Również z fotografii (J. Jaworskiego z r. 1919) znana jest kurtyna (z r. 1842) pędzla S-ego dla Teatru w Pomarańczarni w Łazienkach, przedstawiająca kolumnę Aleksandra I widzianą spod łuku budynku Admiralicji w Petersburgu.
Portret S-ego z r. 1840, przez Jana Manesa, w Dziale Grafiki Muz. Narod. w Pradze, reprod. w: „Pam. Teatr.” 1959 z. 1–3; Portret S-ego przez F. Tegazzo, reprod. w: „Tyg. Ilustr.” R. 1: 1870 s. 264; Drzeworyt S-ego przez Jana Holewińskiego, wg L. Broucharda, reprod. w: „Kłosy” 1870 nr 254, „Pam. Teatr.” 1967 z. 2; – Pol. Bibliogr. Sztuki; Österr. Biogr. Lexikon (G. E. Ferrari); Słown. Teatru Pol. (podob.); Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler; – Król B., Antoni Sacchetti – dekorator romantyczny, cz. I, Działalność w l. 1829–45, „Pam. Teatr.” 1959 z. 1–3 (ilustr.); taż, Antoni Sacchetti – dekorator romantyczny, cz. II, Działalność w l. 1846–70, tamże 1967 z. 2 (ilustr.); Szenic S., Cmentarz powązkowski 1851–1890, W. 1982; – Skibiński K., Pamiętnik aktora 1786–1858, Oprac. i wyd. M. Rulikowski, W. 1912.
Barbara Król-Kaczorowska